Παρανομίες-διαπλοκή βλάπτουν περιβάλλον και δημόσιο συμφέρον στο Γραμματικό

Της ΝΑΝΤΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ

Ένα άγριο και διαχρονικό παιχνίδι συγκάλυψης παρανομιών και διαπλοκής πολιτικών κέντρων με επιχειρηματικά συμφέροντα, το οποίο εκτυλίσσεται γύρω από την
εγκατάσταση διαχείρισης απορριμμάτων στο Γραμματικό κληροδοτεί ένα τεράστιο περιβαλλοντικό έγκλημα στη χώρα και ωθεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ζητήσει  την επιστροφή 11 εκατ. ευρώ με τα οποία χρηματοδότησε την κατασκευή του έργου! Το «έγγραφο-φωτιά» διαβιβάσθηκε στις ελληνικές αρχές στις 14.1.2015 και αποδίδει την απαίτηση επιστροφής των κονδυλίων σε καθυστερήσεις και παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Ο γρίφος που καλούνται τώρα να λύσουν τα συναρμόδια πολιτικά πρόσωπα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είναι, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, η εξεύρεση χρυσής τομής μεταξύ της απώλειας κοινοτικών πόρων και της «αξιοποίησης» ενός σχεδόν ολοκληρωμένου έργου, με τις λιγότερες δυνατές συνέπειες για το περιβάλλον, τους πολίτες και τη δημόσια υγεία στο πλαίσιο εθνικών και ευρωπαϊκών επιταγών για τα απορρίμματα.

Η απόφαση του ΣτΕ, που τον περασμένο Οκτώβρη, έδωσε «πράσινο φως» για την ολοκλήρωση της εγκατάστασης έρχεται, ίσως, να διευκολύνει πολιτικές αποφάσεις που θα σχετίζονται, όπως λέγεται, με την αποφυγή επιστροφής των ευρωπαϊκών χρημάτων.

Πρόκειται όμως για μια δικαστική απόφαση που εγείρει πλήθος ερωτηματικών. Το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο αποφάνθηκε τον Οκτώβρη ότι ο ΧΥΤΑ δεν έχει χωροθετηθεί πάνω σε ρέμα, αγνοώντας,  το πόρισμα-φωτιά των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος και την εξίσου αποκαλυπτική έκθεση της Επιτροπής Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου που αμφότερα πιστοποιούν ότι κατασκευάστηκε σε ακατάλληλη τοποθεσία, κατά  παράβαση της νομοθεσίας, και εγκυμονεί πλήθος κινδύνων για το περιβάλλον.

Όλως περιέργως δε, λίγο καιρό μετά την επίμαχη απόφαση του ΣτΕ ο …ενοχλητικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος κ. Π. Μέρκος «καρατομήθηκε» από τη θέση του, αφού προηγήθηκε ένα όργιο πιέσεων και απειλών προκειμένου ν’ αλλάξει αποφάσεις και να «αλληθωρίσει» σε ό,τι βλέπει ένα κοινό μάτι: ότι ο ΧΥΤΑ βρίσκεται μέσα σε ρέμα…

 Οι υπουργοί, η Περιφέρεια και η Σακοράφα

«Πράσινο φως» στο έργο δίνει ο υπουργός Οικονομικών, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού Γιώργος Σταθάκης  ο οποίος, σύμφωνα με κύκλους του, «στοχεύει στην αποφυγή απώλειας κοινοτικών πόρων. Αν η ΕΕ ανακτήσει τα χρήματα, τότε το ελληνικό δημόσιο θα κληθεί να τα καταβάλει στην εργολαβική κοινοπραξία».

Η Περιφέρεια Αττικής κινούμενη στην ίδια λογική αποφάσισε, στις 30 Μαρτίου 2015, την παράταση της προθεσμίας εκτέλεσης των εργασιών του ΧΥΤΑ Γραμματικού, για τους οδικούς άξονες που οδηγούν στην εγκατάσταση. Την ίδια στιγμή η Ρένα Δούρου σε σχετική τοποθέτησή της υπογράμμιζε: «Το αν θα γίνει ΧΥΤΑ, ΧΥΤΥ, Μουσείο ή Μνημείο Διαφθοράς δεν έχει να κάνει με τους οδικούς άξονες. Η αντίθεσή μας στη δημιουργία ΧΥΤΑ είναι δεδομένη».

Η απόφαση της καταστροφής ή όχι του Γραμματικού, λένε οι κάτοικοι,  βρίσκεται  τώρα στα χέρια του υπουργού Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Περιβάλλοντος κι Ενέργειας Παναγιώτη Λαφαζάνη καθώς έχει την ευχέρεια να εγκρίνει ή όχι την τροποποίηση και  ανανέωση των περιβαλλοντικών όρων που έχουν λήξει από το 2013. Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν στο Press Publica ότι «οι περιβαλλοντικοί όροι, παρότι ήταν τεχνικά έτοιμοι εδώ και καιρό, επανεξετάζονται από τα αρμόδια επιτελεία.  Εκκρεμεί η ανανέωσή τους, ώστε οι εργασίες να προχωρήσουν».

Ο Παναγιώτης Κορκολής, σύμβουλος ΕΣΠΑ του Γ. Σταθάκη, εξηγεί στο Press Publica, ότι το Γραμματικό έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί και να είναι λειτουργικό στο τέλος του 2012. «Μας έδωσαν ένα ακόμη περιθώριο, το οποίο μάλλον θα είναι το τελευταίο. Στο τέλος του 2015 πρέπει να έχουμε ολοκληρώσει. Αλλιώς η ΕΕ θα ανακτήσει τα 11 εκατ. αυτόματα».

Την ίδια στιγμή η ευρωβουλευτής Σοφία Σακοράφα σε παρέμβασή της για τους ΧΥΤΑ στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου διατυπώνει με κάθετο τρόπο την αντίθεσή της στο έργο.

«Έργα όπως ο ΧΥΤΑ Γραμματικού κρατούν  την χώρα δέσμια σε παρωχημένες πολιτικές γιγάντιων έργων, που έχουν σχεδιαστεί χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους κανόνες και οδηγίες της Ε.Ε.» τονίζει.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ταμείο Συνοχής (Regio)

Το Ταμείο Συνοχής, χρηματοδοτικό μέσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ζητά από την χώρα την επιστροφή των 11 εκατ. ευρώ που έδωσε για την κατασκευή του ΧΥΤΑ Γραμματικού χαρακτηρίζοντας το έργο «μη επιλέξιμο» λόγω καθυστερήσεων και περιβαλλοντικών παραβάσεων.  Όπως τονίζεται μάλιστα, στο σχετικό έγγραφό, ακόμη 5 εκατ. ευρώ που επρόκειτο να διατεθούν για τον ίδιο σκοπό, τελικώς δεν θα δοθούν.  «Οι υπηρεσίες, βασιζόμενες στα στοιχεία που διαθέτουν, κρίνουν ότι οι δαπάνες , δεν είναι επιλέξιμες επειδή το έργο δεν είναι ολοκληρωμένο και λειτουργικό και δεν εφαρμόζεται η περιβαλλοντική νομοθεσία» γράφει στις 14 Ιανουαρίου 2015 ο Walter Deffaa, γενικός διευθυντής Περιφερειακής Πολιτικής της Κομισιόν.  Κατά συνέπεια οι επιλέξιμες δαπάνες είναι …ευρώ 0, προσθέτει.

Παράλληλα στο «Παράρτημα» του εγγράφου όπου αναλύεται λεπτομερώς το σκεπτικό της Κομισιόν που οδηγεί σε διακοπή της χρηματοδότησης, δυο είναι τα κομβικά ευρήματα. Αφενός, το έργο δεν είναι ολοκληρωμένο και λειτουργικό αφετέρου σημειώνονται παραβάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων.

To έγγραφο

Κι ενώ στην Ευρώπη ζητούν, με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, τα λεφτά τους πίσω, στην Ελλάδα η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων-ΕΣΠΑ του υπουργείου Ανάπτυξης ζήτησε, στις 23 Ιανουαρίου 2015(δύο ημέρες πριν τις εκλογές) επιτάχυνση της ολοκλήρωσης του ΧΥΤΑ Γραμματικού , παραβλέποντας πλήρως την σοβαρότερη, ίσως, αιτία που οδηγεί το Ταμείο Συνοχής σε κλείσιμο της χρηματοδοτικής στρόφιγγας: τις διαπιστωμένες από το υπουργείο Περιβάλλοντος παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων- ΕΣΠΑ

Ειδικότερα, η Γ.Γ. Δημοσίων Επενδύσεων με έγγραφο που υπογράφει ο απελθών γενικός γραμματέας Σπ. Ευσταθόπουλος  διαβιβάζοντας το επίμαχο έγγραφο του Ταμείου στην Περιφέρεια Αττικής, αναφέρει: «Σύμφωνα με το προαναφερθέν έγγραφο, επειδή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι το έργο δεν είναι ολοκληρωμένο στο σύνολό του και περαιτέρω δεν είναι λειτουργικό ούτε λειτουργεί, θεωρεί ότι πρέπει να επιβληθεί δημοσιονομική διόρθωση επί του συνόλου της κοινοτικής συνδρομής». Πλην όμως λείπει, στο σημείο αυτό, η καίριας σημασίας  κατάληξη της θέσης της Επιτροπής που εμφατικά τονίζει ότι τα ολοκληρωμένα έργα της εγκατάστασης δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν «επειδή δεν τηρείται η περιβαλλοντική νομοθεσία, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για την καταβολή της χρηματοδοτικής συμβολής του Ταμείου».

Επισημαίνει δε, η Γενική Γραμματεία, ότι οι ελληνικές αρχές πρέπει να επιταχύνουν την υλοποίηση του έργου προκειμένου να ολοκληρωθεί το ταχύτερο δυνατό ώστε να αποφευχθεί η απώλεια κοινοτικών πόρων και τις καλεί να συνεκτιμήσουν τα νέα δεδομένα όπως προκύπτουν από το έγγραφο του Ταμείου Συνοχής.

Ανώτατα στελέχη του υπουργείου Οικονομικών-Υποδομών, σχολιάζοντας το έγγραφο της ΓΓ Δημοσίων Επενδύσεων-ΕΣΠΑ, σημειώνουν ότι, παρότι θα ήταν προτιμότερο να κάνει ξεκάθαρη μνεία στις παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, επικεντρώνεται πρωτίστως στους κοινοτικούς πόρους ως αρμόδια υπηρεσία.

Οι αιτίες διακοπής της χρηματοδότησης

Από την πλευρά του το Ταμείο Συνοχής (Regio) δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας. Περιγράφοντας ρητά τις αιτίες για τις οποίες προτείνει τη διακοπή της χρηματοδότησης εστιάζει σε δυο σημεία

*το έργο δεν είναι ολοκληρωμένο και λειτουργικό και δεν εκπληρώνει το στόχο του που είναι η δημιουργία πλήρως ελεγχόμενων, επιστημονικών προδιαγραφών, χώρων υγειονομικής ταφής ώστε να τερματιστεί η ανεξέλεγκτη διάθεση απορριμμάτων στην Αττική. Επίσης, θεωρεί ότι ακόμη και τα ολοκληρωμένα υποέργα δεν είναι λειτουργικά..

* η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος του ΥΠΕΚΑ διαβεβαιώνει με πράξη βεβαίωσης παράβασης με ημερομηνία 7 Μαρτίου 2014, ότι υπάρχει παράβαση των διατάξεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων.

Συγκεκριμένα ο ΧΥΤΑ Γραμματικού εγκυμονεί κινδύνους για τον υδροφόρο ορίζοντα, σημειώνει, καθώς έχει κατασκευαστεί πάνω σε ρέμα, κατά παράβαση της νομοθεσίας και των κριτηρίων για την επιλογή της θέσης. Έτσι το έργο είναι επικίνδυνο για το περιβάλλον και αυτό σημαίνει διαρκή κίνδυνο ρύπανσης και υποβάθμισης του περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο αυτό, σημειώνεται ότι η θέση θα έπρεπε να έχει απορριφθεί ως ακατάλληλη για την κατασκευή του ΧΥΤΑ γι’ αυτόν και μόνο το λόγο.

Επιπλέον, σύμφωνα με το Ταμείο, μια ποινική έρευνα σχετικά με τις πιθανές παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας είναι ήδη σε εξέλιξη στην Ελλάδα Αναφερόμενο δε στην έκθεση των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος σημειώνει ότι καταγράφουν πέντε ακόμη περιβαλλοντικές παραβιάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Κατά συνέπεια, καταλήγει το κείμενο, τα ολοκληρωμένα υποέργα δεν μπορούν να θεωρηθούν επιλέξιμα για χρηματοδότηση επειδή δεν τηρείται η κείμενη περιβαλλοντική νομοθεσία, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για την καταβολή της χρηματοδοτικής συμβολής του Ταμείου Συνοχής 2000-2006.

Η απόφαση του ΣτΕ και τα ερωτηματικά

Τον Οκτώβρη του 2014, το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφαίνεται ότι δεν υπάρχει ρέμα στην περιοχή του ΧΥΤΑ και ότι το έδαφος είναι κατάλληλο. «Απορρίπτει, δηλαδή, το ΣτΕ τα δυο βασικά περιβαλλοντικά ‘εμπόδια’ που προέβαλαν οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος για την κατασκευή του έργου», υπογραμμίζουν αρμόδιοι υπηρεσιακοί παράγοντες της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Επενδύσεων. «Υποβάλλαμε στο Ταμείο Συνοχής την απόφαση του ΣτΕ, καθώς δεν την γνώριζε. Αν φτιαχτούν οι δρόμοι που οδηγούν στο ΧΥΤΑ, το έργο θα λειτουργήσει κανονικά» προσθέτουν.

Ωστόσο η εν λόγω απόφαση εγείρει πλήθος ερωτηματικών, αναφορικά με τα στοιχεία που αξιολόγησε. Οι δικαστές βασίστηκαν αφενός σε τεχνική έκθεση τριών  καθηγητών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου οι οποίοι γνωμοδότησαν ως ιδιώτες για λογαριασμό της περιφέρειας και όχι για λογαριασμό του ΕΜΠ και αφετέρου σε γνωμοδότηση του –βιολόγου στην ειδικότητα- διορισμένου από την  προηγούμενη κυβέρνηση Ειδικού Γραμματέα Υδάτων του ΥΠΕΚΑ Κ. Τριάντη.

Αντιθέτως, το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο παρέβλεψε την πράξη βεβαίωσης παράβασης των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος που διαβεβαιώνει ότι ο ΧΥΤΑ έχει κατασκευαστεί πάνω σε ρέμα και αγνόησε πρόστιμο ύψους 166.550 ευρώ που επέβαλε η ίδια Υπηρεσία, τον Μάϊο του 2014, στους εργολάβους της αναδόχου κοινοπραξίας και στην Περιφέρεια Αττικής, για συνολικά έξι περιβαλλοντικές παραβάσεις στην Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Αποβλήτων Γραμματικού.   

Την κοινοπραξία αποτελούν οι Λάμδα Τεχνική Α.Ε., Ηλέκτωρ Α.Ε., Μεσόγειος ΑΤΕΕ, συμφερόντων αντίστοιχα των ομίλων Γιόκαρη, Μπόμπολα, Λάτση και Λασκαρίδη.

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι δεν αξιολογήθηκε ούτε το πόρισμα-φωτιά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Αναφορών που κατέληγε στα ίδια συμπεράσματα με τους επιθεωρητές περιβάλλοντος. Τι είχε τελικά βαρύνουσα σημασία στην κρίση των δικαστών;

Ενδεικτικό,  του άγριου παρασκηνίου που κρύβεται πίσω από το Γραμματικό είναι και το γεγονός ότι ο τέως Επιθεωρητής Περιβάλλοντος Παναγιώτης Μέρκος οδηγήθηκε στην «πόρτα εξόδου», λίγο μόνο καιρό μετά την απόφαση του ΣτΕ! Κύκλοι του υπουργείου Περιβάλλοντος όσο και πλήθος κατοίκων του Γραμματικού θεωρούσαν αναμενόμενη την εξέλιξη αυτή καθώς ο Π. Μέρκος «είχε ενοχλήσει πολλούς με τις αποφάσεις του για το Γραμματικό».

Η Επιτροπή Αναφορών

Το αυστηρό έγγραφο του Ταμείου Συνοχής έρχεται μετά την, επί σειρά ετών, αποστολή επώνυμων καταγγελιών πολιτών ότι ο ΧΥΤΑ Γραμματικού αντιβαίνει στην ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία και τις προτεραιότητες της ΕΕ για τη διαχείριση των απορριμμάτων.

Βασίζεται δε, στο πόρισμα-καταπέλτη της ευρωπαϊκής Επιτροπής Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου η οποία μετά από επιτόπια έρευνα τον Σεπτέμβρη του 2013 διαπίστωσε παραβίαση περιβαλλοντικής νομοθεσίας καθώς και απόφασης του ευρωπαϊκού ελεγκτικού συνεδρίου (αριθμ. 20/2012) σχετικά με υπερβολικά μεγάλες εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων. Σύμφωνα με την απόφαση δεν είναι επιτρεπτές εγκαταστάσεις που έρχονται σε αντίθεση με την Οδηγία πλαίσιο (2008/98) η οποία μιλάει για πρόληψη και ελαχιστοποίηση της κατασκευής κεντρικών εγκαταστάσεων διαχείρισης σύμμεικτων απορριμμάτων.

Η παρέμβαση της Σοφίας Σακοράφα

Στις 16 Απριλίου, η ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Σοφία Σακοράφα κατά την παρέμβασή της στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου για τους ΧΥΤΑ κάλεσε, ως μέλος της Επιτροπής, τους συναδέλφους της να παραμένουν «υποψιασμένοι στα νομικά τεχνάσματα που χρησιμοποιεί κάθε κυβέρνηση προκειμένου να αποφύγει την συμμόρφωσή της με τις συστάσεις της Επιτροπής».

Το Ταμείο Συνοχής, τόνισε, για την περίοδο 2000-2006 που χρηματοδότησε αρχικά το έργο του Γραμματικού, ζητά την επιστροφή των χρημάτων που έχουν εκταμιευθεί, καθώς αποδέχεται την άποψη της Επιτροπής ότι το έργο παραβιάζει τις περιβαλλοντικές  Ευρωπαϊκές οδηγίες.

Και ενώ η Επιτροπή Αναφορών για το Γραμματικό αναγνώρισε ότι η περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου δεν έχει λάβει υπόψη της τη νομοθεσία της Ε.Ε. και ειδικότερα την οδηγία 2008/1 Ε.Κ., και γι’ αυτό απαιτείται αναθεώρηση της Περιβαλλοντικής αδειοδότησης, ενώ αποδέχεται την ύπαρξη ρεμάτων και συστήνει τη διενέργεια γεωτρήσεων ελέγχου υδάτων, «δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν πραγματοποιήθηκαν οι γεωτρήσεις για να παρουσιαστούν τα αποτελέσματα και δεν έγινε και καμία αναθεώρηση της Περιβαλλοντικής αδειοδότησης» τονίζει η κ. Σακοράφα.

Το έργο λοιπόν δεν μπορεί να εκπληρώσει τις απαιτήσεις της οδηγίας 2008/1 ακόμα κι αν επιχειρηθεί να αναμορφωθεί ολικά, τεχνικά και περιβαλλοντικά, σημειώνει.

www.presspublica.gr